پی سی آر (PCR) درتشخیص بیماری سل چه کاربردهایی دارد؟

اﺳﺎس (PCR (Polymerase Chain Reaction ﺑﺮ ﻛﭙﻲﺑـﺮداری از ﺳﻜﺎﻧﺲ  DNA ﻳﺎ RNA  ﻧﻤﻮﻧﻪ  

 ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ اﻳ ﻦ اﺳﺎس ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻴﻤﺎری ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از  ﺟﻤﻠﻪ    ﺑﻴﻤﺎری ﻫﺎی

  ﺧﻮﻧﻲ و ژﻧﺘﻴﻜﻲﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺘﺎ ﺗﺎﻻﺳﻤﻲ، آﻧﻤﻲ ﺳﻴﻜﻞ ﺳﻞ و ﺳﻴﺴﺘﻴﻚ ﻓﻴﺒﺮوزﻳﺲ و ﻏﻴﺮه را 

ﺗــﺸﺨﻴﺺ داد. 

PCR  ﻋــﻼوه  ﺑــﺮ اﻧــﺴﺎن در ﺣﻴﻮاﻧــﺎت ﻧﻴــﺰ ﺑــ ﺮای ﺗﺸﺨﻴﺺ  ﺑﻴﻤﺎریﻫﺎی  ﻣﺨﺘﻠﻒ  از  ﺟﻤﻠﻪ

   ﻋﻔﻮﻧﻲ ﻛﺎرﺑﺮد دارد.

در اﻳــﻦ ﻣﻘﺎﻟــﻪ در ﻣــﻮرد ﻛــﺎرﺑﺮد اﻧــﻮاع PCR در ﺗــﺸﺨﻴﺺ و ﭘﻴﮕﻴــﺮی ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬــﺎی ﻋﻔــﻮﻧﻲ و

 ﺑﺮﺗــﺮی آن ﺑــﺮ ﺳــﺎﻳﺮ روشﻫــﺎ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻣﻮرد ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎی آن ﺻﺤﺒﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ

ﻗﺎﺑﻞ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ PCR ﺗﻮاﻧـﺴﺘﻪ اﻧـﺪ  راﺑﻄـﻪ  ﻋﻮاﻣـﻞ  ﻋﻔﻮﻧﻲ  را  ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد  زﻳﺎدی  از

 ﺑﻴﻤﺎریﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﺗـﺼﻮر ﻣـﻲ ﺷـﺪﻣﻨﺸﺎ ﻋﻔﻮﻧﻲ ﻧﺪارد را ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻨﺪ، ﺑﺮای ﻣﺜﺎل:

- ﻫﭙﺎﺗﻴﺖ B ﺑﺎ ﭘﻠﻲ آرﺗﻴﺖ ﻧﻮدوزا، آرﺗﺮﻳﺖ ﮔﺬرا و ﻛﺮاﻳﻮﮔﻠﻮﺑﻮﻟﻴﻨﻤﻲ

- ﻫﻴﺎﺗﻴــﺖ c ﺑــﺎ آرﺗﺮﻳــﺖ روﻣﺎﺗﻮﺋﻴــﺪاروزﻳﻮ ، ﭘﻠــﻲ ﻣﻴﻮزﻳــﺖ،

درﻣﺎﺗﻮﻣﻴﻮزﻳﺖ و ﻛﺮاﻳﻮﮔﻠﻮﺑﻮﻟﻴﻨﻤﻲ ﺗﻴﭗ 2

 - ﭘﺎرووﻳﺮوس B19 ﺑﺎ آرﺗﺮﻳﺖ روﻣﺎﺗﻮﺋﻴﺪ اروزﻳﻮ

 - ﺳﺮﺧﺠﻪ ﺑﺎ آرﺗﺮﻳﺖ ﺣﺎد و ﻣﺰﻣﻦ

 - آﻟﻔﺎوﻳﺮوس ﺑﺎ ﻋﻔﻮﻧﺖ ﺣـﺎد و ﺗﻈـﺎﻫﺮات ﻣﺨﺘﻠـﻒ آرﺗ ﺮﻳـﺖ،

ﭘﻠﻲآرﺗﺮﻳﺖ اﭘﻴﺪﻣﻴﻚ و ﭘﻠﻲ آرﺗﺮﻳﺖ ﻣﺰﻣﻦ

 - آدﻧﻮوﻳﺮوس ﺑﺎ آرﺗﺮﻳﺖ ﻗﺮﻳﻨﻪ ﻳﺎ ﭘﻠﻲآرﺗﺮﻳﺖ ﻣﺰﻣﻦ ﻋﻮد ﻛﻨﻨﺪه

 - HIV-1 ﺑﺎ آرﺗ ﺮﻳﺖ راﻛﺘﻴﻮ ، اﺳﭙﻮﻧﺪﻳﻠﻮ آرﺗﺮوﭘـﺎﺗﻲ و آرﺗ ﺮﻳـﺖ

ﭘﺴﻮرﻳﺎﺗﻴﻚ

 - EBV ﺑﺎ آرﺗﺮﻳﺖ راﻛﺘﻴﻮ

ﻛﺎرﺑﺮد PCR در ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬﺎی ﻋﻔﻮﻧﻲ ﺑ ﻪ ﺻﻮرت ﺧﻼﺻﻪ ﺑﻪ ﺷـﺮح زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ

1- ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻄﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﻗﺎﺑـﻞ ﻛـﺸﺖ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ.

2- ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ رﺷﺪ آﻫﺴﺘﻪ دارﻧﺪ.

3- ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺎزه ﻛﺸﻒ ﺷﺪﻧﺪ و ﻫﻨﻮزروﺷــﻬﺎی دﻳﮕــﺮی ﺑــﺮای

 ﺗــﺸﺨﻴﺺ آﻧﻬــﺎ وﺟــﻮد ﻧــﺪارد، ﻣﺎﻧﻨــﺪTropheryma whippelii

4- ﻏﺮﺑﺎﻟﮕﺮی ، ﺗﺸﺨﻴﺺ و ﭘﻴﮕﻴﺮی ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ درﻣﺎن ﻋﻔﻮﻧﺖ ﻫﺎی وﻳﺮوﺳﻲ.

در ﺣﺎل ﺣ ﺎﺿﺮ ﺑـﻪ ﻛﻤـﻚ PCR ﺣـﺪود 100 ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴـﺴﻢ ﻣﺨﺘﻠــﻒ  را  ﻣــﻲﺗــﻮان  ﺷﻨﺎﺳــﺎﻳﻲ

 ﻛــﺮد و ﺑــﻪ ﻛﻤــﻚ اﻳــﻦ روش ﻣــﻲﺗــﻮان ﺣﺘــﻲ Subtype آﻧﻬــﺎ و ﻣﻘﺎوﻣــﺖ ﺑــﻪ  دارو در آﻧﻬــﺎ  

 را ﻣﺸﺨﺺﻧﻤﻮد.

اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻧﻴﺰ ﻗﺎﺑﻞ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮای اﻧﺠﺎم PCR ﻣـﻲ ﺗـﻮان ازﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ  ﺑﺎﻓﺖ  و  ﻣﺎﻳﻌﺎت

 ﺑﺪن ﻛﻤﻚ ﮔﺮﻓﺖ و ﺣﺘﻤـﺎً ﻻزم  ﻧﻴــﺴﺖ ﻧﻤﻮﻧــﻪ ﺗــﺎز ه  ﺑﺎﺷــﺪ  و  ﺣﺘــﻲ   ﻣــﻲ ﺗــﻮان   ﺑﻌــﺪ  از

 ﻣــﺼﺮف آﻧﺘﻲﺑﻴﻮﺗﻴﻚ ﻧﻴﺰ آزﻣﺎﻳﺸﺎت را  اﻧﺠﺎم  داد  و  ﻳﺎ  ﺣﺘﻲ  از  ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﻫـﺎی  ﺑﺎﻳﮕﺎﻧﻲ  ﺷﺪه  ﻧﻴﺰ

  اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد. 

PCR ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﻋﻤﺪه ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد:

ﻧﻮع ﻛﻴﻔـﻲ ﻛـﻪ ﻧـﻮعﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴــﺴﻢ را ﻣــﺸﺨﺺ ﻣــﻲﻛﻨــﺪ  و  ﻧــﻮع  ﻛﻤــﻲ  ﻛــﻪ  ﺗﻌــﺪاد

ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢ را ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻫﺮﻛﺪام از اﻳﻦ روش ﻫﺎ ﻧﻴﺰ  ا ﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻫﻢ

 ﻣﺰﻳﺖﻫﺎﻳﻲ دارﻧﺪ.

ﺑﺮﺗﺮی PCR ﺑﺮ ﻛﺸﺖ :  ﻛـﺸﺖ ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﻫـﺎ ﺣـﺪاﻗﻞ  24  ﺳـﺎﻋﺖ و ﮔﺎﻫﻲ ﭼﻨﺪﻳﻦ  ﻫﻔﺘﻪ  ﻃﻮل 

ﻣﻲ ﻛﺸﺪ ﺗـﺎ ﻣﺜﺒـﺖ ﺷـﻮد  . اﮔـﺮ ﺑﻴﻤـﺎرآﻧﺘﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ ﻣﺼﺮف ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ  ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ   ﻛﺸﺖ

 ﻣﻨﻔﻲ ﺷـﻮد .

ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﻧ ﻤﻮﻧﻪﻫﺎی ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﺑﺎ ﺗ ﺎﺧﻴﺮ ﺑﻪ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻓﺮﺳﺘﺎده  ﺷـﻮد ﻛﺸﺖ  ﺑﻌﻀﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ

 ﻋﻔﻮﻧﻲ ﻣﻨﻔﻲ ﻣﻲﺷﻮد.ﻛﺸﺖ ﺑﻌﻀﻲ از  ﻋﻮاﻣﻞ  ﻋﻔﻮﻧﻲ  ﻣﺎﻧﻨﺪ  وﻳـﺮوس ﻫـﺎ،  ﻛﻼﻣﻴـﺪﻳﺎﻫﺎ ،

ﻣﺎﻳﻜﻮﭘﻼﺳﻤﺎ و رﻳﻜ ﺘﺰﻳﺎﻫﺎ ﺑﻪ روش ﻫﺎی ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻗﺎﺑﻞ  ﻛﺸﺖ ﻧﺒﻮده  و اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂﻫﺎی

 ﻛﺸﺖ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ دارﻧﺪ.ﺑﺎ ﻛﻤﻚ PCR  ﺣﺘﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎی ﻓﻮق  ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮرﺳﻲ  ﺑﻮده  و  ﻧﺘﻴﺠﻪ

آن در ﻋﺮض ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ آﻣﺎده ﻣﻲﺷﻮد

کاربرد پی سی آر درتشخیصﺳﻞ: ﻛﺸﺖ ﻣﺎﻳﻜﻮﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻮم ﻣﻌﻤﻮﻻً ﭼﻨﺪ ﻫﻔﺘﻪ ﻃﻮل ﻣـﻲ ﻛـﺸﺪ

در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ PCR در ﻋﺮض  24  ﺳﺎﻋﺖ  ﺟﻮاب  آن آﻣﺎده ﻣﻲﺷﻮد  و ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ  آن

 90 ﺗﺎ 98% ﺑﺮای ﺑﻴﻤﺎران اﺳﻤﻴﺮ ﻣﺜﺒـﺖ ،وﻟﻲ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ آن در  ﺑﻴﻤﺎران  اﺳﻤﻴﺮ ﻣﻨﻔﻲ  46% 

ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ.اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺑﻮدن PCR ﻋﺎﻟﻲ و ﺑﻴﺶ از 98% ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ.

در ﻣﻮاردی ﻛﻪ ﻛﺸﺖ از ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺳﻴﻞ ﻫﺎی اﺳـﻴﺪ ﻓﺎﺳـﺖ ﻣﺜﺒـﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺮای ﺗﻌﻴـﻴﻦ 

ﻧـﻮع ﻣﺎﻳﻜﻮﺑـﺎﻛﺘﺮﻳﻮم ﻧﻴـﺰ از PCRاﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد ﻛﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﭘﺮوب ﻫـﺎی ﻻزم ﺟﻬـﺖ  ﺗﻌﻴـﻴﻦ

ﻣﺎﻳﻜﻮﺑــﺎﻛﺘﺮﻳﻮم  ﺗﻮﺑﺮﻛﻠــﻮزﻳﺲ  ،   آوﻳــﻮم ﻛﻤــﭙﻠﻜﺲ  ، ﻛﺎﻧﺰاﺳــﻲ  و   ﻣﺎﻳﻜﻮﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻮم  ﮔﻮردوﻧﺎ

(Gordonae ) وﺟﻮد دارد . 

ﺣﺘﻲ در ﻣﻮاردی ﻛﻪ ﻋﻔﻮﻧﺖ ﺗﻮام ﻣﺎﻳﻜﻮﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻮم ﺗﻮﺑﺮﻛﻠﻮزﻳﺲ وﻣﺎﻳﻜﻮﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻮم آوﻳﻮم ا ﻳﻨﺘﺮاﺳﻠﻮﻻر 

وﺟﻮد دارد ، PCR ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻫـﺮدو را ﺗﺸﺨﻴﺺ دﻫﺪ.

ﻣﺮﻛﺰ ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻴﻤﺎری ﻫﺎی آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪﻛﻪ ﻫﺮ ﺑﻴﻤﺎری ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﻚ ﺑﻪ ﺳﻞ

 ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ در اوﻟﻴﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪﺧﻠﻂ آزﻣﺎﻳﺶ اﺳـﻤﻴﺮ و PCR ﻫـﺮ دو اﻧﺠـﺎم ﺷـﻮد . اﮔـﺮ ﻫـﺮ دو

آزﻣﺎﻳﺶ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل زﻳﺎد ﺑﻴﻤﺎری ﺳـﻞ دارد وﻟـﻲ اﮔـﺮاﺳﻤﻴﺮ ﻣﺜﺒﺖ و PCR  ﻣﻨﻔﻲ  ﺑﻮد

 ﺑﺎﻳـﺪ PCR، ﻣﺠـﺪداً روی ﻫﻤـﺎن ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﻠﻂ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ﻛﻪ اﮔﺮ ﻣ ﺠـﺪداً ﻣﻨﻔـﻲ ﺑـﻮد ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﺧﻠـﻂ

ﺑﻌﺪی ﺑﻴﻤﺎر آزﻣﺎﻳﺶ ﺷﻮد و اﮔﺮ PCR اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﻨﻔـﻲ ﺑـﻮداﺣﺘﻤــﺎﻻً ﺑﻴﻤــﺎر ﺑــﻪ ﻧــﻮع دﻳﮕــﺮی

 از ﻣﺎﻳﻜﻮﺑــﺎﻛﺘﺮﻳﻮم ﺑــﻪ ﺟــﺰﻣﺎﻳﻜﻮﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻮم ﺗﻮﺑﺮﻛﻠﻮزﻳﺲ ﻣﺒﺘﻼ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ.

اﮔﺮ از ﻧﻈﺮ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﺑﺮای ﺑﻴﻤﺎر ﺳﻞ ﻣﻄﺮح وﻟﻲ اﺳﻤﻴﺮ ﺧﻠﻂ ﻣﻨﻔـﻲ وﻟﻲ PCR ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ، ﺗﺸﺨﻴﺺ 

اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﺳﻞ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد.

اﮔﺮ ﺷﻚ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﺳﻞ ﺿﻌﻴﻒ و اﺳـﻤﻴﺮ ﻣﻨﻔـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ ، PCRﻧﺒﺎﻳﺪ درﺧﻮاﺳﺖ ﺷﻮد.در ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ

 اﺧﻴﺮاً درﻣﺎن ﺿﺪ ﺳﻞ  درﻳﺎﻓﺖ ﻛﺮده اﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﻧﺒﺎﻳﺪ PCR  درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﻮد  زﻳﺮا  اﺣﺘﻤﺎل ﻣﺜﺒﺖ  ﻛـﺎذب

 ﺑـﺮای ﺑﻴﻤـﺎری ﻓﻌﺎل وﺟﻮد دارد.

اﻧﻮاﻋﻲ از PCR ﻛﻪ m-RNA را ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻨـﺪ ﻓﻘـ ﻂ وﻗﺘـﻲ ﻣﺜﺒﺖ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺎﻳﻜﻮﺑـﺎﻛﺘﺮﻳﻮم

 زﻧـﺪه وﺟـﻮد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و درﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺮای ﭘﻴﮕﻴﺮی ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ درﻣﺎن  ارزﺷﻤﻨﺪ  ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ.

در ﺳﻞ ﺧﺎرج رﻳﻮی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻞ رﻳﻮی ، اﺳﻤﻴﺮ و ﻛﺸﺖ ﻛﻤﺘﺮﻛﻤﻚ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﻮارد 

PCR ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻤﻚ ﻛﻨﻨﺪهﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع PCR ﺣـﺴﺎﺳﻴ ﺖ آن ﺑـﻴﻦ 67 ﺗـﺎ 100درﺻﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ.

اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺑﻮدن PCR در روشﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎی ﺧﺎرج رﻳﻮی زﻳﺎد ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ.

 ﺑﺮای ﻣﺜﺎل ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ  ﺑ ﻪ وﺳﻴﻠﻪ  PCR  ﻗﺎﺑـﻞ اﻧﺠﺎم اﺳﺖ، ﻣﺎﻳﻊ ﻧﺨﺎع ،  ﻣﺎﻳﻊ ﭘﻠﻮر  و  ﻣﺎﻳﻊ  آﺳﻴﺖ

ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ اﻧﻮاﻋﻲ از PCR ﻣﻘﺎوﻣﺖ داروﻳﻲ را ﺧﻴﻠـﻲ ﺳـﺮﻳﻊ در ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎی ﺧﻠﻂ اﺳ ﻤﻴﺮ ﻣﺜﺒﺖ

و ﻳﺎ از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎی ﻗﺒﻼً ﻛـﺸﺖ داده ﺷﺪه ﻣﻲﺗﻮان ﺗﺸﺨﻴﺺ داد.

رفرنس :  http://jssu.ssu.ac.ir/files/site1/user_files_714ef7/admin-A-10-1-1032-8ac4340.pdf